1. Tổng quan về động cơ xe điện
Động cơ điện là “trái tim” tạo ra chuyển động cho xe đạp điện và xe máy điện. Nó nhận điện từ bộ điều tốc (IC), biến đổi thành mô-men xoắn để quay bánh xe.
Hiện nay, phần lớn xe điện sử dụng động cơ không chổi than (BLDC) – loại động cơ bền, ít bảo trì, thường gắn trực tiếp vào bánh sau. Một số dòng xe mạnh hơn như xe phân khối lớn điện, xe tải điện mini còn sử dụng động cơ trung tâm truyền động qua nhông xích.
👉 Nếu bạn quan tâm đến lộ trình học sửa xe điện bài bản, động cơ là phần không thể bỏ qua vì chiếm đến hơn 50% lỗi thường gặp trên thực tế.
2. Cấu tạo động cơ BLDC
Một động cơ BLDC phổ biến gồm:
| Bộ phận | Chức năng |
|---|---|
| Stator (cuộn dây) | Tạo từ trường khi có dòng điện chạy qua |
| Rotor (nam châm vĩnh cửu) | Quay khi bị hút/đẩy bởi từ trường stator |
| Cảm biến Hall | Gửi tín hiệu vị trí rotor cho IC để cấp dòng đúng pha |
| Trục bánh & vòng bi | Giúp truyền động ra bánh xe và cố định kết cấu |
📌 Nếu cảm biến Hall hỏng, cuộn dây chạm hoặc vòng bi mòn → động cơ sẽ quay yếu, giật hoặc không hoạt động.
3. Các dấu hiệu nhận biết động cơ hỏng
| Triệu chứng | Nguyên nhân thường gặp |
|---|---|
| Xe không chạy dù đã lên điện | Đứt cuộn dây, hỏng Hall, IC không cấp dòng |
| Xe chạy giật, hụt ga | Một hoặc nhiều cảm biến Hall chết |
| Xe nóng, quay bị khựng | Chạm cuộn dây, rotor chạm stator, vòng bi hỏng |
| Xe phát tiếng rè, hú | Lỏng trục, lệch bạc đạn, bánh răng mòn (nếu có) |
4. Cách kiểm tra động cơ xe điện
a. Đo cảm biến Hall
-
Chuyển đồng hồ về DCV 20V.
-
Cấp nguồn qua IC, đo 3 dây Hall (xanh – vàng – trắng) so với GND.
-
Quay bánh chậm → điện áp dao động 0.0–4.8V → Hall còn tốt.
b. Kiểm tra chạm cuộn dây
-
Đo điện trở giữa 3 dây pha (đỏ – vàng – xanh).
-
Nếu lệch hoặc thấp hơn 0.4Ω → có thể bị chạm hoặc đứt.
-
Đo dây pha so với vỏ động cơ → nếu có điện trở → cuộn đã chạm mass.
c. Test bằng bộ kiểm IC/động cơ
-
Dùng bộ test 6–12 Mosfet cắm vào 3 dây pha + Hall.
-
Nếu quay mượt → động cơ tốt, lỗi có thể ở IC hoặc tay ga.
-
Nếu quay giật hoặc không quay → động cơ có vấn đề.
5. Tháo lắp & thay thế động cơ đúng kỹ thuật
-
Tháo động cơ bánh sau: tháo ốc trục, rút dây IC cẩn thận để không đứt Hall.
-
Lắp động cơ mới: đấu đúng thứ tự dây pha (đỏ – xanh – vàng). Dây Hall phải theo chuẩn hoặc test đảo pha để đồng bộ.
-
Sau khi đấu → test không tải → test chạy thật → hoàn tất.
6. Lỗi thường gặp khi thay động cơ mới
| Lỗi | Nguyên nhân | Cách xử lý |
|---|---|---|
| Quay ngược | Đấu sai dây pha hoặc Hall | Đổi vị trí 2 dây pha hoặc đảo Hall |
| Xe chạy giật | Không đồng bộ Hall & dây pha | Dùng bộ test dò đúng thứ tự |
| Kêu ù, nóng bất thường | Lệch rotor, bạc đạn mòn | Mở kiểm tra cơ khí, thay mới |
📌 Tổng kết chương 3
-
Biết cấu tạo và nguyên lý hoạt động động cơ giúp chẩn đoán nhanh.
-
Kỹ thuật đo Hall, đo cuộn dây và test động cơ là kỹ năng nền tảng khi thực hành học sửa xe đạp điện.
-
Đây là phần thực hành quan trọng trong các khóa học tại trung tâm, nơi học viên được thao tác trực tiếp với nhiều dòng xe thực tế.
📎 Đọc tiếp: Chương 4 – Bộ điều tốc (IC): Cách đấu dây, kiểm tra và sửa lỗi
